110jaar
Hommage aan het honderdentiende geboortejaar van Sadegh Hedayat!
17 februari 1903, Teheran, Iran - 8 april 1951, Parijs, Frankrijk
Geachte heer / mevrouw,
Onder dankzegging voor uw belangstelling, wordt u het volgende meegedeeld:
Helaas is dit boek niet meer leverbaar bij Het Talenhuis.
De eerste druk is uitverkocht. De tweede druk zal waarschijnlijk niet meer verschijnen.
Mogelijk kunt u dit boek
van tweedehands-verkopers op internet verkrijgen.
Echter, Het Talenhuis heeft een goed nieuws voor u! Het boek dat u zoekt, is
digitaal en kosteloos aangeboden door Het Talenhuis. U kunt het downloaden via
de volgende website:
http://www.talenhuis.com/pr/menu/start.htm
Met hoogachting,
Het Talenhuis.
Sadegh Hedayat
Liederen van Khayyam
ترانه های
خیام
Vertaalwerk: dr. Ali Soleimani
genaaid gebonden uitgave met hard kaft.
Oorspronkelijke titel:
ترانه های خیام
Taraneh-haye Khayyam
Nederlandse vertaling uit het Perzisch (Farsi) en aantekeningen: Soleimani, Ali
De afbeelding op het kaft betreft een kopie uit de 4e Perzische druk van ‘Liederen van Khayyam’, uit 1963.
De door Darvish getekende zes zwart-witte miniaturen voor het boek ‘Liederen van Khayyam’ zijn door Hilda Komdeur ingekleurd.
De foto op pagina 3 betreft een kopie van de omslag van een Perzische uitgave van het boek “Robaiyyat [kwatrijnen] van Khayyam”,
met miniaturen getekend door de heer Mohammad Tajvidi, corrector Ali Rastgou. Uitgeverij Eskandari te Lalehzar – Teheran, eerste druk 1984
De foto op pagina 4 is de meest beroemde foto van Sadegh Hedayat en betreft een kopie uit de 5e Perzische druk van ‘Sayeh Rosjan’, uit 1963.
De foto op pagina 7 is één van de laatste foto's van Sadegh Hedayat en betreft een kopie uit een privé collectie.
De afbeelding van de plattegrond van de begraafplaats Le Père Lachaise op pagina 337 is een kopie van een plattegrond, uitgegeven door Editions Vermet Paris.
De foto van het grafmonument van Sadegh Hedayat op pagina 339 komt uit het archief van Het Talenhuis.
De foto van het grafmonument van Omar Khayyam op pagina 351 komt uit het Internet.
Druk- en bindwerk: Donkel & Donkel, Drachten - Nederland
ISBN/EAN: 978-90-78660-21-7
Eerste druk: 17 februari 2013
Uitgever:
HET TALENHUIS
01062831 KvK. Leeuwarden 10-10-1991
JANSONIUSPLEIN 19
9203 NH DRACHTEN
Tel.: (+31) 0512 - 540560
Internet: www.talenhuis.com
E-mail: info.talenhuis.com
Sadegh Hedayat 1903 - 1951
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord 7
Een
korte levensbeschrijving van Omar Khayyam, de heer van de wijn 261
Nawoord 279
Een korte levensbeschrijving van Sadegh Hedayat 307
Plattegrond van de begraafplaats Le Père Lachaise 337
Foto van het grafmonument van Sadegh Hedayat 339
Literatuurlijst 341
Verdere literatuur 343
Gevonden resultaten uit ISBN-bestand 345
Het grafmonument van Omar Khayyam in Neishabour – Iran 351
ANNOTATIE
110 jaar Sadegh Hedayat
Noot van de vertaler
Begin jaren negentig, toen ondergetekende bezig was met het vertalen van de kwatrijnen van Khayyam in het Nederlands, stelde hij een korte biografie van Khayyam op. Voor de vertaling werd gebruik gemaakt van een klein boekje met vierhonderdtachtig kwatrijnen van Khayyam. In dit boekje stond een aantal zwart-witte miniaturen, getekend door de heer Mohammad Tajvidi.
Omdat men destijds nog geen gebruik van internet kon maken, had de vertaler beperkt toegang tot de boeken van en over Khayyam. Deze korte biografie van Khayyam werd samen met de letterlijke Nederlandse vertaling van de kwatrijnen gepubliceerd op het internet. De in het Nederlands vertaalde kwatrijnen waren niet op rijm.
Getrouw aan de traditie van Het Talenhuis om ieder jaar een boek van Hedayat uit te geven, werd besloten om in het jaar 2013 het boek ‘De liederen van Khayyam’ te vertalen en te publiceren.
Tijdens het vertalen van de kwatrijnen uit het boek ‘De liederen van Khayyam’, geschreven door Hedayat, zijn de eerder in het Nederlands vertaalde kwatrijnen gebruikt. Deze werden alsnog op rijm gezet. Bij het rijmen werd getracht om de letterlijke vertaling zo dicht mogelijk te benaderen.
De eerder opgestelde korte biografie van Khayyam is ook in dit boek opgenomen (pagina 261).
De kwatrijnen zijn per pagina zowel in het Perzisch als in het Nederlands, op rijm en letterlijk, weergegeven.
De door Darvish getekende zes zwart-witte miniaturen in het boek van Hedayat bevinden zich in de Nederlandse vertaling, samen met de ingekleurde versies, op dezelfde plaats als in de oorspronkelijke Perzische uitgave.
Tot slot is ondergetekende grote dank verschuldigd aan iedereen die gedurende al die jaren een bijdrage heeft geleverd aan de totstandkoming van deze uitgave.
Drachten, 17 februari 2013,
dr. Ali Soleimani.
117
Neem nog één glas zuivere wijn, nu het ochtend is,
speel harp en gooi je naam en faam bij het vuilnis!
Werp je lange wensenlijst voorgoed in de duisternis
en streel de lokken van je geliefde zonder droefenis!
١١٧
صبح است، دمی بر می گلرنگ زنیم،
وین شیشهء نام و ننگ بر سنگ زنیم،
دست از امل دراز خود باز كشیم،
در زلف دراز و دامن چنگ زنیم.
Het is ochtend,
zullen wij nog een beker wijn nemen,
zullen wij het glas van naam en faam
tegen een steen kapotslaan?
Zullen wij de lange lijst van onze verlangens laten
en de lange lokken van de geliefde strelen
en de harpsnaren bespelen?
***********
138
Geef elkaar in verbondenheid de hand,
zet het verdriet met vreugde aan de kant.
Drink nog vóór zonsopgang de wijn, want
misschien zijn wij straks in het dodenland!
١٣٨
تا دست به اتفاق بر هم نزنیم،
پایی ز نشاط بر سر غم نزنیم،
خیزیم و دمی زنیم پیش از دم صبح،
كاین صبح بسی دمد كه ما دم نزنیم.
Geef aan elkaar de hand van de vereniging.
Geef een slag aan het verdriet met vreugde.
Kom op vóór zonsopgang en neem een beker wijn.
De zon zal nog vaak verschijnen en wij niet!
...
Inleiding van Sadegh Hedayat
Wellicht is er geen boek als “De liederen van Khayyam” dat wereldwijd zo wordt gewaardeerd, zo afgewezen, vervloekt, vervalst, beschuldigd, becommentarieerd, geanalyseerd, zo beroemd en berucht geworden, maar toch relatief onbekend is gebleven.
Indien alle boeken die over Khayyam en zijn kwatrijnen zijn geschreven bij elkaar worden gebracht, hebben wij een grote bibliotheek.
Het boek dat op naam van Khayyam bekend is geworden en bijna tot ieders beschikking staat, is een bundel met kwatrijnen. De hoeveelheid kwatrijnen varieert van tachtig tot twaalfhonderd.
Alle gedichtenbundels van Khayyam zijn als het ware een bloemlezing van tegenstrijdige en verschillende gedachten.
Als men voor zijn plezier één van deze bundels doorbladert en de gedichten leest, dan treft men daarin tegenstrijdige gedachten, oude en nieuwe vraagstukken en verschillende onderwerpen aan.
Als iemand honderd jaar zou worden en iedere dag twee keer van zijn levensovertuiging, levensweg en geloof zou veranderen, dan zou hij nog niet in staat zijn om zulke tegenstrijdige gedachten te hebben als die van Khayyam.
Deze kwatrijnen zijn filosofisch van aard en dragen verschillende denkbeelden over God, animisme, natuur, soefisme, mystiek, optimisme, pessimisme, reïncarnatie, opiumverheerlijking, hashaanbidding, hedonisme, materialisme, yoga, goddeloosheid, pijpverheerlijking, misleiding, list en bedrog enz. enz.
Is het mogelijk dat één persoon zoveel verschillende periodes en toestanden meemaakt en daarnaast ook nog een filosoof, een wiskundige en een sterrenkundige is?
Wat moet men met deze hutspot doen? Als men zich voor de biografie van Khayyam tot oude geschriften wendt, dan treft men allerlei uiteenlopende teksten en verhalen aan. Deze verschillen zijn te allen tijde aanwezig rondom grote gedachten. De legenden die over hem zijn ontstaan, vormen de oorzaak van de problemen bij de juiste keuze van zijn kwatrijnen. De grootste fouten zijn ontstaan door het feit dat men Khayyam niet goed kent.
...
Een korte levensbeschrijving van Omar Khayyam,
de heer van de wijn
Eén van de oudste teksten die over Khayyam bestaan, is het volgende tekstgedeelte uit het hoofdstuk ‘Astrologen en sterrenkundigen’ in het boek ‘Tsjahar Maqaleh’ (= De vier artikelen) van Nezami Aroezi Samarkandi uit de twaalfde eeuw:
“In het jaar 1130, in het huis van Aboe Amir Sad Dzjarh, in de Slavenhandelaarswijk, in de stad Balch maakten Chadzjeh Imam Omar Khayyam, Chadzjeh Imam Mozaffar Esfazari en ik deel uit van een gezelschap. Toen de stemming begon te stijgen, hoorde ik van Omar Khayyam het levende bewijs van de waarheid, toen hij voorspelde: ‘Mijn graf zal op een plek zijn waar elke lente mij met bloemen zal overstelpen!’ Deze woorden overtuigden mij ervan dat iemand als hij geen onwaarheden verkondigt.
Toen ik in het jaar 1170 in de stad Neysjaboer kwam, was deze grootheid al enkele jaren overleden. De aardse wereld was als zijn eeskind achtergebleven. Ik was hem als leerling dank verschuldigd. Daarom bezocht ik op een donderdagavond zijn graf. Ik nam iemand mee die mij het graf zou aanwijzen. Hij leidde mij naar de linkerzijde van de begraafplaats Heyreh. Zijn graf was bedolven onder bloesems en bladeren bij de muur van een naastliggende tuin, waarin peren- en abrikozenbomen stonden. Op dat moment herinnerde ik mij zijn voorspelling op die bewuste dag in de stad Balch, en ik huilde en voelde de leegte die hij in de wereld had achtergelaten. Moge de Almachtige God hem een plaats in het paradijs geven!”
...
NAWOORD
De werken van Sadegh Hedayat kunnen in drie genres ingedeeld worden:
I Werken met een psychologisch ontledend gehalte, met andere woorden: chirurgie op het individu. Deze zijn voor een groot deel vertaald in de Europese talen, onder andere in het Nederlands. Door dit soort werken hebben de Europeanen met Sadegh Hedayat kennisgemaakt;
II Werken met een historisch en folkloristisch gehalte. Deze zijn als het ware studies die Hedayat heeft gemaakt. Ze zijn als naslagwerk te vinden in iedere Iraanse bibliotheek. Weinig van deze werken zijn in Europese talen vertaald;
III Werken met een satirisch gehalte. Sommigen noemen het ‘zwarte satire’, ‘gefrustreerde satire’, ‘bittere satire’, ‘woedende satire’ enzovoort. De satire van Hedayat is echter ‘zwarte, gefrustreerde, bittere en woedende satire’. Deze werken zijn wel in de Europese talen te lezen.
“Taranehaye Khayyam” [Liederen van Khayyam] behoort tot het eerste genre.
De omstandigheden van de tijd van Sadegh Hedayat speelden een grote rol in zijn aandacht voor de Perzische cultuur en folklore.
Bij het bestuderen van de levensloop van zijn korte leven van achtenveertig jaar zijn de brieven van Hedayat van groot belang. Door zijn brieven maakt men kennis met een persoon die bij het gebruiken van woorden, bij het uitwerken van zijn gedachten en bij het overbrengen van zijn zorgen en gevoelens, zijn eigen stijl en terminologie heeft.
De stijl van Hedayat is het meest evenwichtig in de brieven die hij in de laatste vijf jaar van zijn leven heeft geschreven. In deze brieven schept hij met zijn pen een nieuwe dimensie waarin spreek en schrijftaal één taal worden. Met deze taal zet Hedayat de gebeurtenissen uiteen. In korte zinnen beschrijft hij op de meest eenvoudige manier wat hij beleeft en hoe hij wordt behandeld. Men kan de bewering van degenen die deze brieven het beste proza van Hedayat noemen, dichtbij de waarheid achten. Men treft in deze brieven de hoogtepunten aan van de satire van Hedayat over de geestelijke mishandelingen in zijn bestaan. Deze brieven vormen een werk, dat zuivere kunst is van de waarheid en van de fantasie van de schrijver, in een fraaie vorm. Deze brieven bevatten de absolute en de naakte waarheid. Hedayat is met deze brieven begonnen toen hij ongeveer vierenveertig jaar oud was. Toen was hij een bekende schrijver die de bewondering van progressieve intellectuelen genoot. In die jaren was Hedayat een officiële ambtenaar aan de Universiteit van Teheran.
Dr. Shahid Noerai, de correspondent van Hedayat en de toenmalige attaché voor Economische Zaken bij de Iraanse ambassade in Parijs, schreef over die dagen van Hedayat het volgende: “Op dit moment werkt Hedayat aan de Faculteit van Schone Kunsten. Zijn salaris bedraagt 360 toeman. … Eigenlijk heeft hij daar niets te doen. Formeel is hij in dienst genomen als vertaler.
Er zijn echter geen teksten waarvan een vertaling kan worden gemaakt. … Iedere dag brengt hij daar een bezoek van een half uurtje. Hij neemt eerst zijn hoed af en legt deze ergens neer. Hij gaat op een stoel zitten en belt om een kopje thee met suikerklontjes te bestellen. Dan koekeloert hij even naar de muren. Als er een krant aanwezig is, pakt hij deze en bekijkt hij de eerste pagina. Hij leest deze echter niet. Na het drinken van zijn thee, pakt hij zijn hoed, zet hij deze op zijn hoofd en verdwijnt hij via dezelfde ingang als waardoor hij binnen was gekomen, zonder één woord met iemand te wisselen. Dit is het dagelijkse ritueel van Hedayat.
Hiermee heb ik geen woord geschreven dat in strijd is met de waarheid en heb ik ook niet overdreven.”
...
Het grafmonument van Sadegh Hedayat op de begraafplaats Le Père Lachaise.