Bericht aan de lezer

Met de uitgave van dit boek wordt als het ware een plicht nagekomen ten opzichte van de Iraanse kin-deren en hun ouders, die over de hele wereld, on-der andere in Nederland, zwerven en in trieste om-standigheden de teloorgang van hun moedertaal
verwerken.

Het is tevens een souvenir uit Iran voor Nederland-se kinderen en hun ouders. In de hoop hen een kijk-je te geven op een deel van de mensen die naast hen leven.

Om de publicatie van dit boek te kunnen realiseren, hebben velen een bijdrage geleverd. De ondergete-kende is hen allen hartelijke dank verschuldigd. De eer van de vertaling gaat derhalve naar hen. Onge-twijfeld komen alle gebreken en manco’s van dit vertaalwerk voor rekening van de ondergetekende.

Omdat een vertaalwerk, vooral in onze tijd, geen geheimzinnig werk is dat één persoon in afzon-dering verricht én omdat het geen eenmanszaak is, zijn alle suggesties, opmerkingen en commentaren welkom.

Drachten, november 2006,
dr. Ali Soleimani.

(De weg van Samad is onze weg,
Samad is onze leraar!)

Deze twee zinnen vormden tijdens de Iraanse revo-lutie van 1979 een leuze, die door miljoenen Iraniers als dankbetuiging aan een dorpsleraar op de straten van Iran werd geroepen.

Deze dorpsleraar werd in juli 1939 in de zuidelijke wijk Tsjaranab van Tabriz, de hoofdstad van de pro-vincie Azerbeidzjan in Noordwest - Iran geboren. Hij rondde zijn lerarenopleiding af in het jaar 1957.

Samad Behrangi werkte destijds gedurende elf jaar als dorpsleraar in de Azerbeidzjaanse dorpen zoals Mamqan, Qaddzjahan, Azarsjahr, Gogan en Aq-dzjir.

Hij publiceerde zijn eerste kinderverhaal ‘ÚßiÏN’ ‘Tal-choen’ (= Meisjesnaam, letterlijk: mintplant) in het jaar 1964. Dit verhaal ademde de geest van de Azer-beidzjaanse legenden. Het presenteerde een kundi-ge en bijdetijdse schrijver aan het publiek.

Daarna schreef hij ‘Oeldoez wa kalaqha’‘DèºÔÆ Þ qÞlÎÞC’ (De ster en de kraaien) en nog een paar andere ver-halen.

Kort voor zijn verdrinkingsdood, op 31 augustus 1968, in de Azerbeidzjaanse rivier Aras, publiceerde hij het wereldbekende kinderverhaal ‘Mahiye siya-he koetsjoeloe’ ‘ßÎßZßÆ æDìv íçD×’ (Het kleine zwarte
visje). Dit verhaal symboliseert het genoeg hebben van een ééntonige levenswijze en het streven naar verdere ontplooiing. Men interpreteerde destijds dit werk als zijnde tegen het dictatoriaal gezag, daarom werd het in Iran op de zwarte lijst van verboden boeken geplaatst.
Er werden in de latere jaren velen gevangengeno-men of gemarteld wegens het lezen, het in bezit hebben, het publiceren of het kopen en verkopen ervan. Dit vond allemaal plaats, terwijl dit prachtige verhaal in het buitenland in vele talen vertaald, ge-publiceerd en geprezen werd. Bijvoorbeeld in 1969 met de prijs van de internationale tentoonstelling van kinderboeken in het Italiaanse Bologna.

Samad Behrangi schreef naast zijn kinderverhalen, die een vaste plaats hebben in de beste kinder-wereldliteratuur, maatschappelijke artikelen. Waar-van de ‘Kand o kaw dar masaele tarbiyatiy Iran’ ‘ÚCpëC íOìFpN ÐëDw× ok ÞDÆ Þ lÜÆ’ (Onderzoek naar de edu-catieproblematiek van Iran) en ‘Madzjmoe’eye ma-qalat’ ‘MÓDÃ× êéعßØW×’ (Een verzameling artikelen) kunnen worden genoemd.

De oogst van zijn onophoudelijke poging om de folklore van Azerbeidzjan bijeen te brengen, is een bijzondere verzameling en een bloemlezing van de Azerbeidzjaanse legenden.
-43-
Uit zijn vertalingen van de Perzische hedendaagse
poëzie in het Azerbeidzjaans blijkt zijn beheersing van de Perzische en vooral van de Azerbeidzjaanse taal.

Echter, zijn artikelen en notities die meestal in tijd-schriften werden gepubliceerd, waren niet altijd compleet. Sommige daarvan waren slechts ruwe notities. Misschien was Samad Behrangi van plan om ze later uit te werken.
In verhouding tot zijn korte leven liet Samad Beh-rangi een grote hoeveelheid literair werk na.

Maar een schrijver heeft over Samad Behrangi ge-zegd: “Zijn meesterwerk was zijn leven!”

Het grafmonument van Samad Behrangi werd in de tijd van de dictator, waarin iedere lofrede aan en respect voor Samad Behrangi een misdaad was, ge-bouwd door zijn broer Asad Behrangi.

Op zijn grafsteen, een werk van meester Mehrali Akbar Hadzj’dzjar, steengraveur, staat een tekst in het Perzisch. De letterlijke vertaling daarvan volgt hieronder:
 

“De verloren vriend van de kinderen
Samad Behrangi

O ontrouwe lente,
vorig jaar, toen je in mijn hutje kwam elegant,
bracht de geur van je bloesems mijn ogen in slaap!
Je bloesems bloeiden in mijn hart!
Je fraaie maneschijn bleef zwart in mijn ogen!
Je vlammenvlucht verslaapt in mijn geest!
31 augustus 1968 ”

Het was de tsjelle-nacht ofwel de langste winternacht. Op de zeebodem had oma vis 12.000 van haar kinderen en kleinkinderen om zich heen verzameld. Zij vertelde hen het volgende verhaal:

“Er was eens een klein zwart visje. Het leefde met zijn moeder in een beek. Deze beek ontsprong uit de rotswand en stroomde in een ravijn.
Het huis van ons kleine zwarte visje en zijn moeder lag achter een zwarte steen. Zij sliepen ‘s nachts met z’n tweeën onder een dak van zeegras. Het kleine visje verlangde er al lange tijd naar om voor één keertje de maneschijn in hun huisje te zien.
Van de ochtend tot de avond zwommen moeder en kind achter elkaar. Soms mengden ze zich tussen de andere vissen en zwommen op een zeer klein plekje heen en weer.
Dit visje was enig kind. Van de 10.000 eitjes die moeder vis had gelegd, was het kleine zwarte visje als enig gezond kind overgebleven.
-11-
Al een paar dagen was het kleine visje diep in ge-dachten. Het sprak heel weinig. Lui en lusteloos gleed het heen en weer en bleef vaak achter bij zijn moeder. De moeder dacht dat haar kindje een beetje ziek was en dat het wel vlug weer beter zou wor-den. Maar, weet je, het zwarte visje had last van iets heel anders.
Op een vroege ochtend, vóór zonsopgang, maakte het kleine visje zijn moeder wakker en zei: “Moeder, ik moet met je praten!”
Moeder, nog slaperig, zei: “Lief kind, vind je het nu de tijd om te praten? We kunnen later praten. Is het niet beter dat we nu een ommetje gaan maken?”
Het kleine zwarte visje zei: “Nee moeder, ik kan niet meer een ommetje maken. Ik moet hier weg!”
Moeder vroeg: “Moet je beslist weg?”
Het kleine zwarte visje antwoordde: “Ja moeder, ik moét weg.”
Moeder zei: “Maar, waar wil je op deze vroege morgen naartoe?”
Het kleine zwarte visje antwoordde: “Ik wil weten waar het einde van de beek is. Weet je moeder, ik denk er al maanden lang over na waar de beek op-houdt. Maar ik begrijp er nog steeds niets van. Ik heb vannacht geen oog dicht gedaan. Ik heb de hele nacht nagedacht. Uiteindelijk heb ik besloten om zelf op zoek te gaan om te weten waar de beek uit-komt. Ik wil graag weten wat er verder nog alle-maal gebeurt.”
-12-
De moeder zei glimlachend: “Toen ik kind was, had ik ook zulke gedachten. Mijn liefje, de beek heeft he-lemaal geen begin en geen einde. Het is zoals het is! De beek stroomt altijd en eindigt nergens.”
Het kleine zwarte visje merkte op: “Lieve moeder, is het soms niet zo dat alles een einde heeft? De nacht eindigt; de dag eindigt; de week, de maand, het jaar en …”
De moeder onderbrak hem en zei: “Laat deze groot-spraak. Schiet op, we gaan een ommetje maken. Nu is het tijd voor een tochtje en niet voor zulke praat-jes.”
Het kleine zwarte visje sprak: “Nee moeder, ik heb genoeg van deze ommetjes. Ik wil op weg gaan om te zien wat er op andere plaatsen allemaal gebeurt.
Misschien denk je dat iemand jouw kleine visje zulke dingen heeft aangeleerd. Maar je moet weten dat ik zelf hier een lange tijd over heb nagedacht. Natuurlijk heb ik ook heel veel van de anderen ge-leerd. Bijvoorbeeld: ik heb begrepen dat de meeste vissen zich op hun oude dag beklagen dat zij hun leven nutteloos hebben geleefd. Zij zeuren en mop-peren altijd en klagen over alles. Ik wil weten of het leven inderdaad betekent dat je al maar door op een piepklein plekje heen en weer moet zwemmen tot je oud wordt en verder niets óf dat je op een andere manier ook in deze wereld kunt leven?!”
Toen het kleine visje klaar was met zijn rede, zei moeder: “Lief kind, ben je niet goed bij je hoofd?
-13-
Wereld! ... Wereld! Wat bedoel je met de wereld? De wereld is hier waar we nu zijn. Het leven is wat we nu hebben!”
Inmiddels was er een grote vis aangekomen bij hun huis. Deze grote vis riep: “Hallo buurvrouw, waarover kibbelt u zo met uw kind? Hebben jullie van-daag geen zin om een ommetje te maken?”